ΜΟΝΗ ΤΟΠΛΟΥ
Στη πιο ΒΑ γωνιά της Κρήτης, στη βάση του Ακρωτηρίου Σίδερο, περίπου 10 χλμ. ανατολικά από τη Σητεία και 6 χλμ. βόρεια από το Παλαίκαστρο, στο δρόμο προς το φοινικόδασος Βάι, είναι χτισμένη η Μονή της Παναγίας Ακρωτηριανής ή Μονή Τοπλού, όπως λέγεται σήμερα. Είναι ένα από τα πιο σημαντικά και ιστορικά και σίγουρα από τα πιο πλούσια μοναστήρια στην Κρήτη και χρονολογείται από τον 15ο αιώνα. Μια επίσκεψη σε αυτό αξίζει, αν και απέχει 2,5 ώρες από το Ηράκλειο, καθώς μπορείτε να τη συνδυάσετε με μια βόλτα στις γύρω πανέμορφες παραλίες, στην Αρχαία Ίτανο και το κοντινό φοινικόδασος Βάι. Το μοναστήρι εντυπωσιάζει από μακριά, καθώς μοιάζει μ’ ένα μικρό φρούριο, είναι τριώροφο και περιβάλλεται από έναν ψηλό τοίχο ύψους 10 μ. περίπου.
Στέκει επιβλητικό με το καμπαναριό του (ύψους 33 μ.) μέσα σε μια περιοχή είναι από τις πιο άνυδρες και αφιλόξενες της Κρήτης, ενώ ο έντονος αέρας τροφοδοτεί τις ανεμογεννήτριες που λειτουργούν σ’ ένα από τα μεγαλύτερα αιολικά πάρκα στην Κρήτη. Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας είχε την ονομασία Παναγία η Ακρωτηριανή, επειδή βρίσκεται στο ακρωτήριο Σίδερο. Ονομάστηκε Τοπλού στη περίοδο της Τουρκοκρατίας επειδή είχε κανόνι, που στα τουρκικά λέγεται “τοπ”. Το 1612, ένας σεισμός προκαλεί μεγάλες ζημιές και η παλιά μονή κατεδαφίζεται και χτίζεται νέα με τείχος, με έξοδα των Ενετών στα πλαίσια της προώθησης του Χριστιανισμού, για να ισχυροποιήσουν οι Χριστιανοί Ενετοί τη θέση τους απέναντι στην αναδυόμενη απειλή των Μουσουλμάνων Τούρκων. Τότε η μονή παίρνει τη σημερινή της μορφή, ενώ οι αγιογραφίες στους τοίχους μαρτυρούν ότι υπήρχε από τον 14ο αιώνα. Στη Γερμανική Κατοχή (1941), στη μονή λειτουργεί ασύρματος για την επικοινωνία με τους Συμμάχους στο Κάιρο. Ο ηγούμενος και οι μοναχοί συλλαμβάνονται και εκτελούνται στις φυλακές της Αγιάς, ενώ η περιουσία του μοναστηριού δεσμεύεται.